İslam dini, insanların hem dünya hem de ahiret hayatında mutluluğunu amaçlar. Bu nedenle insanlara yol gösterici ilkeler sunar. Yüce Allah, bizleri pek çok kabiliyet ve bilgi ile donatmıştır. Bizlerden de bunları iyi ve güzel işlerde kullanmamızı ister. Kendimize, diğer insanlara, canlılara ya da çevreye zarar veren her türlü alışkanlık ve davranışı yasaklar. Bunlar; alkollü içki içmek, uyuşturucu kullanmak, sigara içmek ve kumar oynamak gibi alışkanlık ve davranışlardır.
Alkollü İçki İçmek ve Uyuşturucu Kullanmak
Akıl ve irade sahibi olmak insanı diğer varlıklardan ayıran en temel özelliklerdir. Akıl, insanın iyi ile kötüyü ayırt etmesini; irade ise iyi ile kötü arasında tercih yapmasını sağlar. Akıl ve iradenin sağlıklı kullanılamaması durumunda kişi yaratılış amacına uygun hareket edemez.
Akıl, can, mal, nesil ve din korunması gereken değerlerdendir. İslam dininde bu değerlere zarar veren her türlü davranış yasaklanmıştır. Bu konu Kur’an-ı Kerim’de şu şekilde ifade edilir: “Ey iman edenler! İçki/uyuşturucu, kumar (şans oyunları), dikili taşlar (putlar), fal okları şeytan işi iğrenç şeylerdir. Bunlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz. Şeytan içki ve kumar yoluyla aranıza düşmanlık ve kin sokmak, sizi Allah’ı anmaktan ve namazdan alıkoymak ister. Artık vazgeçtiniz değil mi?” Peygamberimiz de “Sarhoşluk veren her içki haramdır.”, “İçkiden sakınınız. Çünkü içki bütün kötülüklerin anasıdır.” buyurarak içkiden sakınılmasını istemiştir.
Alkollü içecekler ve uyuşturucu maddeler beyin ve merkezi sinir sistemini olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle bu maddeler, aklımızı kullanmayı engeller ve irademizi sınırlandırır. Alkol ve uyuşturucu maddenin kişiye verdiği en büyük zarar bağımlılıktır. İnsanlar çevresindeki insanlara, diğer canlılara ve nesnelere birbirinden farklı şekillerde ilgi ve sevgi besler. Bunun sonucunda onlara yönelik olarak farklı biçimde bağlanma gösterebilir. Bu bağlılığın tutku ve tutsaklık durumuna gelmesi bağımlılık olarak adlandırılır. Bu durumdaki bireyde stres ve kaygı seviyesi yüksek olduğundan, akıl ve iradenin sağlıklı bir şekilde kullanılması mümkün değildir.
Alkol ve uyuşturucu madde kullanımının, birey ve toplum sağlığına birçok zararı vardır:
Beden sağlığını bozan bir diğer alışkanlık da sigaradır. Sigara, insan sağlığına zararlı birçok kimyasal madde içerir. Sigaranın zararlarının hafife alınmasından dolayı her yıl milyonlarca insan hayatını kaybetmektedir. Sigara dışında da insan sağlığını tehdit eden bazı tütün ürünleri (nargile vb.) vardır. Bu ürünleri kullanmak da sigara içmek gibi insan vücudunun çeşitli bölgelerinde kalıcı zarar meydana getirir.
Sağlıklı olduğumuz takdirde sevdiklerimizle ve çevremizle güzel ilişkiler kurabiliriz. Sevme, sevilme ve ait olma gibi duygularımızın karşılanması çevremizdeki insanlarla sağlıklı ilişkiler kurmamıza bağlıdır. Alkollü içki içmek, uyuşturucu madde kullanmak veya sigara içmek gibi davranışlar sadece bize değil; ailemize, sevdiklerimize, akrabalarımıza, çevremize, yaşadığımız topluma ve devletimize zarar verir. Yeteneklerimizi kullanmamızı engeller ve üretkenliğimizi azaltır. Bu durum bizi maddi ve manevi olarak zarara uğratır.
Kumar Oynamak
İslam dini kişinin emeğine dayanan, hayırlı ve güzel işlerden elde edilen geliri helal kazanç olarak kabul eder. Bir emeğe dayanmayan ve şans faktörünü barındıran çeşitli oyunları içeren kumar haram kılınmış bir haksız kazanç yoludur. Çünkü kumar, başkasının malını veya parasını şansa bağlı olarak ve hiçbir emek harcamadan elde etmeye çalışmaktır. Kur’an-ı Kerim’de bu durum “Ey İman edenler! Mallarınızı aranızda haksızlıkla yemeyin…” ayetiyle ifade edilmiştir. Hz. Peygamber “Kesinlikle hiç kimse kendi el emeğinden daha hayırlı bir yemek yememiştir.” sözüyle kazanç elde etme yolunu bize göstermiştir.
Cahiliye Dönemi’nin Arap toplumunda fal okları ve zarla oynanan bazı oyunlar kumar olarak nitelendirilirdi. Günümüzde ise kumar; sanal ortamda veya salonlarda oynanan şans oyunları, piyango biletleri, bahisler ve kumar makineleri, gibi çeşitli şekillerde oynanmaktadır. Maddi bir değer ifade eden ve kazanç karşılığında oynanan her türlü şans oyunu kumar kapsamına girmektedir.
Eğlenmek ve mutlu olmak insani bir ihtiyaçtır. Oyun ve eğlence maksatlı yapılan davranışlar, insanlar arası ilişkilerde faydalıdır. Fakat eğlence anlayışı insan onur ve haysiyetine yakışmayan davranışları içermemelidir. Bir oyun veya eğlence, kendimize veya başkalarına zarar vermemeyi ve helal kazancı içermelidir. Bu nedenle yeteneğe, emeğe, zekaya ve bilgiye dayanan oyunları tercih etmeliyiz.
Kumar oynamak hem kişinin kendisini hem de sorumlu olduğu insanları maddi ve manevi zarara uğratmaktadır. Kumar oynamanın bireysel ve toplumsal bazı zararları vardır:
Başkalarına Zarar Vermek: Kul Hakkı
Her insanın doğuştan edindiği ve sonradan elde ettiği bazı hakları vardır. İnsanın, diğer insanlara karşı ihlal etmemekle sorumlu olduğu haklara kul hakkı denir. İnsanı sahip olduğu haklardan mahrum bırakan, bu hakların kullanımını engelleyen ve haksız kazanç elde edilen her türlü davranış kul hakkı ihlali kapsamındadır.
Devlet malına zarar vermek, bir sınavı kopya ile geçmek, kaçak elektrik ve su kullanmak, vergi kaçırmak ve görevi kötüye kullanmak gibi davranışlar, haksız kazanç sağladığı ve başkasının hakkını çiğnediği için kul hakkı ihlali kapsamındaki davranışlardandır.
İnsan söz ve fiillerinden sorumludur. Bazı hatalı davranışlarımızın telafisi mümkün olmadığından düşünerek hareket etmemiz gerekir.
Yemeğin; Kul Hakkı Yemeyin!
Yüce Allah, kul hakkının ihlali konusunda şöyle buyurmuştur: “Ölçü de ve tartıda hile yapanların vay haline! Onlar insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman tam ölçerler. Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp yahut tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar…” Bu konuda Hz. Peygamber “Kim bir kul hakkı yemişse derhal o kardeşiyle helalleşsin. Çünkü (kıyamet günü) dirhem de geçmez, dinar da. Böyle olunca o (hak yiyen) kişinin sevapları alınır, hakkını yediği adama verilir. Eğer sevapları yoksa o hakkını yediği adamın günahları buna yüklenir.” buyurmuştur.
İçki, uyuşturucu ve kumar gibi kötü alışkanlık ve davranışlar akıl ve iradenin sağlıklı işleyişini bozar. Bu da kişinin düşünerek hareket etmesini engeller. Söz ve davranışlarında iradesini yitirmiş kimseler de kul hakkını doğuran davranışlar sergileyebilir. Kul hakkı kişinin en yakınları olan aile ve akrabalarının yanı sıra komşularını, toplumu ve tüm insanlığı kapsamaktadır.
