Hakkı gözetmek; adil olmak ve her hak sahibine hakkını vermek demektir. Hz. Muhammed’in (s.a.v.) en belirgin özelliklerinden biri de insanlar arasında adaletle karar vermesi ve adil davranmasıdır. Hz. Peygamber (s.a.v.), Yüce Allah’ın Kur’an-ı Kerim’de buyurduğu “… Eğer hükmedecek olursan, aralarında adalet ile hükmet. Çünkü Allah adil davrananları sever.” emrini her durumda uygulamıştır.
Hz. Muhammed (s.a.v.) insanlığın huzuru için adaleti en temel ilke olarak görmüştür. O karar verirken hiç kimseye ayrıcalık göstermez, makam, mevki, zenginlik, fakirlik, akrabalık bağı gibi durumlar onun verdiği kararları etkilemezdi. Hak sahibinin hakkını alması konusuna dikkat ederdi. Bununla birlikte zayıf ve güçsüzlerin, çocukların, yetim ve yoksulların haklarının korunmasında daha titiz davranırdı.
Hz. Muhammed (s.a.v.), peygamberlikten önceki hayatında da güzel ahlak sahibiydi. O çevresinde adil, güvenilir ve dürüst kişiliği ile tanınmıştı. Gençliğinde Mekke’ye dışarıdan gelenlerin karşılaşacağı zorlukları önlemek, onların can ve mal güvenliklerini sağlamak için Hilfü’l-Fudûl’un (erdemliler birliği) çalışmalarına aktif bir şekilde katılmıştı.
İslam dini akrabalık bağlarına önem vermiş ancak bu bağların adalet ilkesinin önüne geçmesini kesinlikle istememiştir. Örneğin; Bedir Savaşı’nda esirler arasında Hz. Muhammed’in (s.a.v.) amcası Abbas da vardı. Esirler tazminat ödeyerek özgürlüğüne kavuşabiliyordu. Abbas, Hz. Muhammed’in amcası olduğu için tazminatsız salıverilmesi teklif edilmişti. Hz. Peygamber (s.a.v.), “Hayır, böyle bir şey olamaz, onun ödemek zorunda olduğu tazminatın bir dirhemi bile bağışlanamaz.” demişti.
Hz. Muhammed (s.a.v.), hüküm verirken hangi dinden olursa olsun insanlar arasında adaleti gözetmiştir. Ebu Hadrad adlı sahabi, bir Yahudi’den borç almıştı. Ancak Ebu Hadrad söz verdiği süre içinde borcunu ödeyememişti. Bu sahabi borcunu ödemek için alacaklıdan süreyi uzatmasını istediyse de adam buna razı olmadı. Hz. Muhammed (s.a.v.) durumdan haberdar olunca Ebu Hadrad’dan elindeki bazı malzemeleri
satarak borcunu ödemesini, alacaklıyı mağdur etmemesini söyledi.
Hz. Peygamber Müslüman’ın en önemli özelliğinin adalet ve güvenilirlik olduğunu bildirmiştir. O, “… Hak sahiplerinden yana çıkıp hakkın yerini bulmasına yardımcı olanlar, insanların en hayırlılarıdır. İçinde zayıf kimselerin incitilmeden hakkını alamadığı bir toplum yükselemez.” buyurmuştur. Çünkü haksızlık, toplumsal karışıklığa ve çatışmaya neden olur ve böyle toplumlarda kimse kendini güvende hissedemez.
Bir toplumda adalet yerleşir ve hak sahibinin hakkı korunursa o toplum huzurlu ve güçlü olur. Bizler de Hz. Muhammed’in (s.a.v.), adaletin hakim olduğu bir toplum meydana getirme hususundaki hassasiyetini örnek almalı ve onun gibi adil olmaya çalışmalıyız.
