Kurban; sözlükte yaklaşmak, Allah’a (c.c.) yakınlaşmaya vesile olan şey anlamına gelir. Dinî terim olarak ise kurban, Allah’a (c.c.) yakınlaşmak ve O’nun rızasını kazanmak amacıyla belirli bir zamanda uygun nitelikte bir hayvanı ibadet amacıyla kesmektir. Kesilen bu hayvana da kurban adı verilir. Kurban kesmenin zamanı, bayram namazından sonra başlar ve bayramın üçüncü gününe kadar devam eder. Kurban; akıllı, ergenlik çağına gelmiş ve zengin olan Müslümanın yükümlü olduğu bir ibadettir. Kur’an-ı Kerim’de, “O halde Rabbin için namaz kıl ve kurban kes.” buyrulur. Hz. Peygamber de, “Kimin hali vakti yerinde olur da kurban kesmezse mescidimize yaklaşmasın.” buyurarak, imkânı olan Müslümanları kurban kesmesi konusunda uyarmıştır.
Kurban eti genellikle üçe ayrılır.
Kurban edilecek hayvanın cinsine göre belli bir yaşa gelmesi ve herhangi bir özrünün bulunmaması gerekir. Kurban kesilirken kurbanın ayakları ile yüzü kıbleye gelecek şekilde sol tarafına yatırılmalı ve “Bismillahi Allahu ekber” denilerek kurban edilmelidir. Kurbanı kesecek kişi bu işin ehli olmalıdır. Bu nedenle kurban kesmeyi bilmeyen bir Müslüman, kesim işlemi için bir vekil tayin edebilir. Kurban kesilirken hayvana iyi davranılmalı ve ona eziyet verici davranışlardan kaçınılmalıdır. Kesim yerinde çevre temizliğine ve sağlık kurallarına uyulmalıdır. Allah (c.c.) rızası için ibadet ederken başka insanlara rahatsızlık verilmemelidir. Kurban ibadeti, Yüce Allah’a teslim olmayı ve O’nun emirlerine boyun eğmeyi öğretir. İnsanları Allah’a (c.c.) yakınlaştırır, O’nun rızasını kazandırır. Ayrıca “Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır; fakat O’na sadece sizin takvânız ulaşır…” ayetine göre samimiyetle yapıldığı takdirde Allah (c.c.) ile olan bağı güçlendirir. Yüce Allah’ın “…Onlardan hem kendiniz yiyin hem de ihtiyacını gizleyen-gizlemeyen fakirlere yedirin…” emriyle kurban eti yoksullarla paylaşılır. Böylece toplumda yardımlaşma ve dayanışma ruhu diri tutulur. Müslümanlar arasında kardeş olabilme bilinci kazanılır.
Kurban Bayramı dışında kesilen kurban çeşitleri de vardır. Bunlardan biri adak kurbanıdır. Adak kurbanı bir işin veya isteğin gerçekleşmesi durumunda kesmek için Allah’a (c.c.) söz verilen ve gerçekleştiği takdirde kesilmesi gereken kurbanlardır. Bu kurbanı kesmenin hükmü vaciptir. Örneğin, “Hakkıyla şu işi başarırsam bir kurban keseceğim.” diye söz veren kimse işi başardığında adadığı kurbanı kesmesi gerekir. Kurbanı adayan kişi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler kurban etinden yiyemez. Kurbanın tamamını ihtiyacı olan kimselere dağıtır.
Dinimizde yer alan başka bir kurban çeşidi de akika kurbanıdır. Akika kurbanı, ailelerin çocukları dünyaya geldiğinde Allah’a (c.c.) şükretmek amacıyla kestiği kurbandır. Aileler, çocukları doğduğunda imkânları dâhilinde bu kurbanı keserler. Akika kurbanı kesen kimse, bu kurbandan yiyebilir ve ailesine yedirebilir. Çevresindeki yakınlarına ikram eder ve ihtiyacı olanlarla paylaşır. Nitekim Hz. Muhammed (s.a.v.), torunu Hasan doğduğunda akika kurbanı kesmiş ve Müslümanlara bu güzel davranışı tavsiye etmiştir.
Kültürümüzde kurban ibadeti farklı vesilelerle yerine getirilmektedir. Asker uğurlamalarında, düğünlerde, bayramlarda yahut sadece Allah’ın (c.c.) rızasını kazanmak amacıyla Müslümanlar kurban keserler. İhtiyacı olan kimselere kurban etlerini dağıtırlar ve gelen misafirlere ikram ederler. Böylece kul hem Allah’a (c.c.) yakınlaşır hem de toplum arasındaki birlik ve beraberlik bağları güçlenir. Toplumsal denge sağlanır ve toplumdaki huzur artar.
Kurban Tığlama Duası
Alevi-Bektaşiler, Kurban Bayramı başta olmak üzere, yılın belli mevsimlerinde çeşitli nedenlerle kurban keserler. Adak kurbanı, ziyaret yerlerine giderken kestikleri ziyaret kurbanı, muharrem ayında kesilen şükür kurbanı, Hakk’a yürüyen (ölen) kişinin affı için kestikleri dâr kurbanı, yol kardeşliği (musahiplik) sözü verilirken musahiplik kurbanı bunlardan bazılarıdır.
Kurbanların etini, ihtiyaç sahiplerine, akraba ve komşulara dağıtırlar. Cemlerde kesilen kurbanların etleri dualandıktan sonra “rıza lokması” olarak dağıtılır. Kurban kesilirken aşağıda yer alan kurban Tığlama (kesme) duası yapılır. “Bismillâhi Allahu ekber, tekbir Allahu ekber, tekbir Allahu ekber, kurban-ı Halîl (Bu kurbanı Halil İbrahim Peygamberin kestiği kurban niyetiyle kesiyorum.), ferman-ı Celîl (Allah’ın emri olduğu için kesiyorum.), tığ-ı Cebrail (Cebrail’in İbrahim Peygambere getirdiği kurban niyetiyle kesiyorum.), itaat-ı İsmail (İsmail’in, babası İbrahim’e ettiği itaati hatırlamak ve ona uymak için kesiyorum.) Bismillâhi Allahu ekber, Allahu ekber, lâ ilâheillallâhu vallahu ekber, Allahu ekber ve lillâhi’l-hamd. (Kendisinden başka ilah olmayan, hamt kendisine mahsus olan Yüce Allah’a ibadet etmek niyetiyle kesiyorum.)”
Kurban kesildikten sonra şöyle dua edilir: Kurbanlarımız kabul, muratlarınız hasıl ola. Dergâh-ı izzetine yazılmış ola. Dildeki dileklerinize, gönüldeki muratlarınıza vasıl ola. Kurbanlarınız kazaya kalkan, belaya bekçi ola. Duası bizden, kabulü de Allah’tan ola. Gerçeğe Hû… (2010 İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı ve Klavuzu, s.85.)
